Czym są odmienne stany świadomości?

Odmienne stany świadomości kojarzą się głównie z mistycznymi doznaniami, wizjami czy transem. De facto każdy z nas doświadcza odmiennych stanów świadomości i to codziennie.

Bruce Moen

Zastanówmy się czym są odmienne stany świadomości. Na pewno należą do nich te wspomniane powyżej, ale przecież to nie wszystko. Najprostszą definicją jest taka, że to każdy stan inny od stanu pełnej, fizycznej świadomości. Tego samego zdania jest znany większości czytelników badacz świadomości Bruce Moen, z którym dyskutowałem kilka lat temu na ten temat.

Jesteśmy bardzo zżyci z naszą fizycznością, z prawami fizyki wg których funkcjonujemy. Często też utożsamiamy nasz mózg z umysłem, a ten ze świadomością. W efekcie za realne przyjmujemy jedynie to, co dociera do nas w stanie naszej pełnej fizycznej gotowości. Wiele osób nie wykracza poza ten obszar, a przejawy istnienia czegoś takiego jak odmienne stany świadomości są klasyfikowane jako projekcje emocji, będące efektem biochemicznej aktywności mózgu.

Z drugiej strony, istnieją doniesienia o funkcjonującej świadomości pomimo braku aktywności elektrycznej mózgu, o czym wspominałem w artykule poświęconym dudnieniom różnicowym. Jest to jedna z tych zagadek, która spędza sen z powiek zwolennikom przypisywania wszystkiego biochemii.

Niemniej, odmienne stany świadomości towarzyszą nam codziennie. Takim stanem, którego wszyscy bez wyjątku doświadczamy jest… nasz codzienny sen. Nie kontrolujemy tego stanu w taki sposób, jak naszej dziennej aktywności, jednak kiedy śpimy to nadal żyjemy i po określonym „czasie regeneracji” samoistnie powracamy do stanu pełnej, fizycznej świadomości.

Dla większości ludzi stan snu jest zagadką, bo nic zupełnie nie pamiętają po przebudzeniu.

Jakie są jeszcze odmienne stany świadomości?

Inaczej ma się sprawa kiedy osiągamy odmienne stany świadomości zachowując ciągłość procesów myślowych. Mam tutaj na myśli stany relaksu i medytacji. Tym razem można mieć złudzenie, że skoro zachowana jest ciągłość świadomości, to nic się nie zmieniło. Jednak zarówno odczucia związane z ciałem fizycznym oraz obiektywne pomiary aktywności mózgu za pomocą EEG przekonują, że są to odmienne stany świadomości.

Ludzka świadomość nie działa liniowo w tym sensie, że jeśli znajduje się już w jakimś odmiennym stanie, to musi go opuścić, aby przejść do innego. Ma ona raczej charakter pola świadomości, w którym wiele stanów może istnieć jednocześnie. To dlatego możliwe są takie zjawiska, jak intuicja, czy sen na jawie, które nie mieszczą się w kategorii pełnej fizycznej świadomości, a występują podczas dziennej aktywności.

Do tego, zmiany stanów świadomości nie odbywają się w jakiś spektakularny sposób, który łatwo zauważyć. Czasem mogą być nagłe, czasem powolne i płynne. Czasem, zmianom tym towarzyszą specyficzne odczucia, które związane są zazwyczaj z cechami danego człowieka. Dlatego w literaturze można spotkać się z różnymi opisami efektów towarzyszących zmianom stanów świadomości. Jednak nie są one żadnym wzorcem do naśladowania ani efektem koniecznym do zaistnienia danego stanu świadomości.

Podsumowując, odmienne stany świadomości nie są zarezerwowane jedynie dla osób praktykujących techniki medytacyjne, czy aplikujących sobie środki halucynogenne. To jest nieodłączny element naszego życia, którego doświadcza każdy z nas i to codziennie. Są to doświadczenia indywidualne, które każdy samodzielnie powinien rozpoznać.